تقریبا از سال ۲۰۰۶ میلادی، نهادهای حفاظتی جهان به این نتیجه رسیدند كه جهان برای حفاظت از پرندگان مهاجر نیازمند اطلاع‌رسانی عمومی است، چرا كه هیچ كشوری به تنهایی نمی‌تواند پرندگانی را كه از تعداد زیادی از كشورها گذر می‌كنند، حفظ كند و لذا همه كشورها باید در امر حفاظت مشاركت كنند تا این كار با موفقیت توام باشد. با حمایت كنوانسیون حفاظت از گونه‌های مهاجر وحشی (CMS) و همچنین تفاهمنامه حفاظت از كریدور مهاجرتی اوراسیا - آفریقا (AEWA) بود كه روز یازدهم ماه مه به روز جهانی پرندگان مهاجر اختصاص یافت. گرامیداشت این روز از اروپا و سپس آسیا شروع شد و درنهایت امریكا نیز به این تفاهم پیوست؛ بدین صورت یك روز جهانی برای پرندگان مهاجر در تقویم ثبت شد. همچنین با توجه به تفاوت فصول در نیمكره شمالی و جنوبی روز دومی هم برای این مناسبت در نظر گرفته شد تا كشورها با توجه به موقعیت و شرایط‌شان بهترین روز را برگزینند.
در روز جهانی پرندگان مهاجر چه اتفاقی می‌افتد؟
در روز جهانی پرندگان مهاجر همه علاقه‌مندان به پرندگان، از پرنده‌نگر تا متخصصین حفاظت، هم‌صدا برای حفاظت از این موجودات بی‌همتا تلاش می‌كنند. سایت جهانی این مناسبت (www.worldmigratorybirdday.org) با ارایه شعار هرسال این پویش را رهبری و مطابق با اولویت‌های جهانی شعار و دیدگاهی ویژه را برای هر سال مطرح می‌كند. با توجه به اینكه انتخاب این شعار توسط متخصصین عالیرتبه حفاظت انجام می‌شود؛ لذا به‌طور قطع یقین از اهمیت بسزایی هم برخوردار است. برای تسهیل در گرامیداشت این روز نیز روی روزی مشخص و ثابت پافشاری نمی‌شود، چراكه این روز در بسیاری از كشورهای اروپایی و امریكایی تعطیل است اما از طرفی برای بسیاری از كشورها مثل ایران این‌طور نیست.
با هماهنگی جهانی، كل روزهای هفته كه نزدیك به این روز باشند را می‌توان به یاد پرندگان مهاجر در كشورهای مختلف گرامی داشت. در كشور ما احتمالا پنجشنبه و جمعه نزدیك به این روز مناسب است اما شما می‌توانید هركاری كه مرتبط با حفاظت از پرندگان مهاجر باشد، انجام دهید و هم‌صدا با سایر نقاط جهان شعار این روز را ترویج كنید. از یك گپ دوستانه در یك كافه تا یك لایو اینستاگرام، یك ارسال ایمیل ساده تا برگزاری مراسم‌ها و كارگاه‌ها و سخنرانی‌ها همه و همه می‌تواند بخشی از این گرامیداشت باشد. حتی دقایقی صحبت در یك كلاس مدرسه نیز یك كار بسیار تاثیرگذار است. در نهایت اینكه همه می‌توانند فعالیت خود را روی سایت جهانی ثبت كنند. لازم به ذكر است كه هرسال شعار سال و پوستر طراحی شده و سایر مطالب مورد نیاز روی این سایت در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد و همه می‌توانند مستقیما به این اطلاعات دسترسی داشته باشند.
شعار امسال چیست؟
شعار امسال می‌گوید كه «پرندگان جهان ما را به یكدیگر وصل می‌كنند». این شعار نشانگر ارتباط اكولوژیك همه جهان است. ما می‌دانیم پرندگان مهم هستند، اما آیا بدون حفاظت از كل مسیر مهاجرت این پرندگان می‌توان به حفاظت از آنها دست یافت؟ آیا می‌توان یك بخش از كره زمین را رها كرد و اكوسیستم آن را نابود كرد و آنگاه انتظار داشت كه همه‌چیز حفظ شود؟
پرندگان به عنوان نماد ارتباط اكولوژیك زیستگاه‌ها، به ما این دیدگاه را گوشزد می‌كنند كه اكوسیستم جهان یك ساختار در هم تنیده و مرتبط است و نمی‌توان این پیوستگی را نادیده گرفت. برای داشتن جهانی با پرندگان مهاجر و از همه مهم‌تر برای داشتن جهانی مناسب زندگی بشر، ما نیازمند یك دیدگاه جامع هستیم كه طبیعت را ورای مرزهای سیاسی و جغرافیایی ببیند.
در ایران وضعیت چگونه است؟
چند سالی است كه گروه‌ها، افراد و موسسات مختلف علاقه‌مند در ایران این روز جهانی را گرامی می‌دارند و فعالیت خویش را روی سایت جهانی منعكس می‌كنند كه باعث افتخار است. علاقه‌مندان با یك همت جمعی توانسته‌اند فعالیت‌های مناسبی داشته باشند و هرسال افتخاری برای كشورمان رقم می‌زنند. اما بخش عجیب اینجاست كه غالب كشورهایی كه روزی به نام روز ملی تماشای پرندگان داشته‌اند، این روز را با روز جهانی پرندگان مهاجر ادغام كرده و تلاش كرده‌اند تا هرچه بیشتر بر تاثیر و گستردگی آن بیفزایند. با توجه به اینكه این روز در ایران بارها به سفارش بخش گردشگری انتخاب و جابه‌جا شده است، به نظر می‌رسد كماكان تا رسیدن به یك دیدگاه جهانی فاصله زیادی داریم. با توجه به اینكه بخش گردشگری به انتخاب فصل پاییز اصرار می‌ورزد و از طرفی روز دوم انتخاب شده برای این روز جهانی نیز در فصل پاییز قرار دارد، این اصرار شاید كمی عجیب و به دور از یك رویكرد حرفه‌ای-حفاظتی جلوه كند. از سوی دیگر در همه كشورهای پیشرو در امر حفاظت، سیاست‌های انتخاب و مدیریت تخصصی این روز با بخش حفاظت از حیات وحش آن كشورهاست و بدون چنین امری نمی‌توان به موثر بودن این گرامیداشت‌ها در حفاظت از پرندگان امید داشت.
به شخصه امیدوارم روزی فرا رسد كه در كشور ما نیز برای مناسبت‌های اینچنین در بخش دولتی، متخصصین واقعی دستی بر آتش داشته باشند و سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان سازمان متولی مدیریت تخصصی را برعهده گیرد و بخش گردشگری بیشتر به مقوله گردشگری بپردازد، چرا كه سیاست‌های تخصصی حفاظت از حیات وحش را سازمان محیط زیست باید مدیریت كند و مدیریت گردشگری و اطلاع‌رسانی باید با بخش گردشگری باشد نه آنكه هر سازمانی مدعی حفاظت از حیات وحش باشد. بدیهی است كه بدون تخصص به‌طور یقین فعالیت‌ها هرچند با نیت خیر، اما به بیراهه خواهند رفت و اتلاف انرژی و هزینه را به دنبال خواهند داشت.
امیدوارم همه دست در دست هم بتوانیم به حفاظت پرندگان مهاجر بیندیشیم. حیف است كشوری كه غالب مردمانش اینگونه خودجوش برای كشور افتخار می‌آفرینند، شاهد كشتار پرندگان توسط اقلیتی زیاده‌خواه در نواحی مثل فریدونكنار باشند. شواهد نشان می‌دهد علاقه‌مندان غیردولتی خوش درخشیده‌اند و اكنون زمان آن است كه سازمان متولی به وظایفش عمل كند. بدون داشتن یك ساختار به‌رغم همه فعالیت‌ها و دلسوزی‌ها رسیدن به تعهدات مشكل به نظر می‌رسد.
مدیر گروه پرندهشناسی طرلان و عضو گروه تخصصی كركس‌های اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی
(IUCN/SSC/ Vulture Specialist Group)
منبع: روزنامه اعتماد - نسخه چاپی